مختصری بر رفتار شناسي كاربردي گوسفند

دسته بندي : فنی و مهندسی » دام و طیور
مشخصه هاي رفتاري منحصر به فرد و جالب توجهي در گوسفند مشاهده شده است كه با بقا و تكثير آن در شرايط محيطي خاص و مناسب در ارتباط است. گوسفند داران موفق به خوبي با مفهوم رفتار شناسي گوسفند آشنا هستند و از علم و دانش موجود براي ارتقاء مديريت خود بهره مي برند. به مطالعه علمي رفتار شناسي حيوانات و اتولوژي(شناخت الگوهاي رفتاري جانوران) مي گويند. در اين مقاله به بررسي جنبه هاي مختلف اتولوژي گوسفند نظر جفت گيري، عادات تغذيه اي و دوران بعد از تولد مي پردازيم. البته اين مقاله جامع نيست زيرا حوزه بررسي بسيار گسترده است. در اينجا بيشتر بر مشخصه هاي خاص رفتاري تمركز مي كنيم.
اصول رفتار شناسي گوسفند
در سالهاي اخير رفتارشناسان اطلاعات ارزشمندي در رابطه با رفتار شناسي گوسفند ارائه كرده اند. در ادامه به شرح و بيان پيشنهادهاي مديريتي در اين رابطه مي پردازيم. مطالعه اين مطالب نمونه تازه اي در مقابل پرورش دهندگان مي گشايد. قبل از پرداختن به مسائل مربوط به تحقيق رفتارشناسي كاربردي گوسفند به چند اصل ضروري است. از جمله آنها چند تعريف و بيان شرح مختصري از حالات و خصيصه هايي از گوسفند است كه با كمك آنها با محيط تعامل و ارتباط دارد. همچنين توجه به اين مشخصه ها از آنجا حائز اهميت است كه منجر مي شود به علت تفاوت رفتاري گوسفند با ساير جانوران پي ببريم.
رفتار در واقع واكنش حيوان به محيط است. گوسفند اهلي در محيط نسبتا كنترل شده زيست مي كند و پاسخ و عكس العمل ذاتي يا اكتسابي اش در محيط تقريبا قابل پيش بيني است. بخش مهمي از ماهيت گوسفند رفتار اوست. بنابراين بايد به اين سوال مهم پاسخ بدهيم: گوسفند چيست؟ يكي از معروف ترين رفتار شناسان دنيا، دكار آركيلگور، چنين تعريفي ارائه مي دهد: گوسفند حيواني بي دفاع، محتاط، پوشيده از پشم، بصري و نشخوار كننده كه خاستگاهش صحرا يا كوهستان است كه آب كمي نياز دارد. زاد و ولد فصلي داشته و در مواقع خاصي از سال ساختار زيرگروه نو مجزايي تشكيل مي دهد. بقيه به اين نكته اشاره مي كنند كه گوسفند حيواني بسيار اجتماعي ست و نياز دارد تا به صورت گروهي حداقل با 4 يا 5 گوسفند ديگر زيست كند كه حتي در حين چراي گروهي با يكديگر ارتباط بصري برقرار مي كنند.
آنچه بيش از همه رفتار گوسفند را متمايز مي كند به گياه خواري يا همان نشخواركنندگي آن برمي گردد. به عنوان مثال رفتار غذايي گوسفند علفخوار را با ديگر الگوهاي خوراك نظير گوشت خواري مقايسه كنيد. حيوانات گوشتخوار وقت كمتري صرف تغذيه مي كنند. گوسفند به طور معمول وقت بيشتري صرف تغذيه و نشخوار مي كند ولي در مقابل زمان كمتري براي پيدا كردن غذا صرف مي كند. حيوانات گوشتخوار بايد به طعمه حمله كنند و قبل از مصرف آنرا از پاي درآورند. گوسفند صرفا چرا مي كند. بنابراين خصيصه ها و بسياري ويژگي هاي ديگر گوسفند از جانوران گوشتخوار متمايز است حيوان گوشتخوار تهاجمي است اما گوسفند موجودي منفعل است. آناتومي حيوانات گوشتخوار به شيوه اي است كه آنها را براي كشتن ديگر حيوانات آماده كرده است اما گوسفند تنها براي چرا قابليت دارد. گوسفند هيچ گاه حيوانات گوشتخوار را نمي كشد.
رفتار شناسان مدت زمان نشخوار كردن گوسفند را مشخصه خاص گوسفند قلمداد
مي كنند. ممكن است چندين ساعت در روز صرف نشخوار كردن شود كه نيازمند اين است كه گوسفند در شرايط آرام و راحت باشد. فشار و استرس ناگهاني منجر به توقف ناگهاني نشخوار كردن مي شود. در حين نشخوار گوسفند و حتي لگد در حالت خواب آلودگي و آرام قرار دارند. معمولا چرا و نشخوار به صورت گروهي انجام مي گيرد و با فعاليت ها و حركات چون تميز كردن بدن همراه است. در گروه بودن و حضور در گله ميزان استرس و احتمال بروز خطر را كاهش مي دهد. حتي مي توان گفت نشخوار كردن نوعي فعاليت ضد خستگي است.